1984 t Drij keunegenlaid

(n Kerstverhoal)

Wild en driest stoft ter n snijjacht over t dörp.

t Het tussentieds d’haile dag al wel wat snijd, mor veul het t nog nait aanbrocht. Mor tegen d’oavend is de wind ter achter komen en nou gaait ter om weg.

Hier en doar begunnen d’eerste dunen al te komen en op t tegelpad liggen widde riggels en bulten woar de fiene, schaarbe snij wild en onrusteg om tou warrelt.

De wereld ligt ter verloaten bie in t licht van de stroatlanteerns.

Dij der nait deur huift blift mooi in huus.

Hinderk Diekstroa staait in t koamer deur t vinsterglas noar boeten te kieken. Hai het t licht nog nait aan en t is hom bliekboar ontkomen dat t al zo donker is. Hinderk staait ter al n haile zet, wat doeknekt en stil. Der hangt wat triestergs om hom tou, net of e versloagen, of e kepot is.

En zo vuilt hai zok ook, al is e nog in de kracht van zien joaren.

t Is veur t eerst dat hai mit de kerstdoagen allain wezen zei.

In maaimoand is Haarmke, zien vraauw, overleden. Hinderk kin zok t nait begriepen dat t zo is. t Is net of zai hom ontstolen is. En zo jonk nog!

Verdraitelk staait e noar de snijjacht te kieken, daip in gedachten.

Opstandeg is e, mit n sweem van meebeden mit zokzulf der in.

Hai wait t wel, as e zo deurgaait zel t nog joaren duren veur e der weer overhìn is. En nou ook nog dij kerstdoagen! De baaide kinder hebben hom wel vroagd of e nait bie héur komen wol mit kerstdoagen.

Mor hai het t aanbod òfwezen. In dij jonge huusholdens mit lutje kinder t kerstfeest vieren, t is hom te drok en te lewaaieg.

“t Is veul beter veur joe pa, blief hier nou toch nait op joen allaintjes zitten. Kom den d’eerste dag bie ons en twijde kerstdag bie ons Annie,” haar Jannoa, t oldste wicht zegd.

Mor Hinderk wol nait. En doar was t mit òflopen! Meebeden van n aander, doar het hai gain verlet van.

Hai het d’handen méér as vol aan zokzulf.

En boetendat, tegen de kinder der over proaten hou of e zok vuilt, dat kin e nait. Hinderk is gain proater, t komt ter nait uut, hai slokt t aalmoal in.

Mor nou e zo veur t vinster staait en glad gain road mit zokzulf wait, nou is e toch weer aan t twieveln goan. Zol t wel zo verstandeg west hebben om nait noar de kinder te goan?

Mor komaan, hai gaait mor ais even achter t huus kieken of de snij doar óók op bulten jagd is. Hai staait nog mor net achter t huus of vrumd …

t Is net of der aine ropt mit n fien stemmechie.

Deur t gierderg geluud van de störm heurt hai t mor zuneg.

Mor joa man, doar ropt aine om hulpe. Da’s vervast bie buurvraauw achter t huus. Ol vrouw Velemoa zel toch nait wat overkomen wezen?

Hinderk wurmt zok deur d’hoageldoorn hege hìn en even loater helpt hai ol vrouw Velemoa weer op n bainen. Dij is uutgleden en zó maal terechte komen, dat zai kon uut zokzulf nait weer omhoog komen.

“Steun mor op mie,” zegt Hinderk en zo krukkelt t oldske noar huus tou.

“Der zel toch nait wat broken wezen?” zegt Hinderk.

“Och nee man, hou komst ter bie,” zegt vrouw Velemoa en t duurt ook mor even of zai zit al in heur raaiten stoultje achter toavel en prat deur linnen en wollen hìn.

Hinderk kikt ais om zok tou. t Is hier gezelleger as bie hom.

Der staait n kerstboompie veur t roam en op toavel en op de vinsterbaanken stoan keerzen te branden.

“k Zel ons eerst ais even n kop kovvie inschenken,” zegt vrouw Velemoa.

“Hai man, wat was mie dat ja n schrik. t Was mor goud dast net even achter t huus stonst, k haar glad nait waiten hou k weer omhoog komen was.

Ik kin toch waiten dat ik t leste joar oardeg minder worden bin. Mor wat wil je ook, k wor aankoom joar al negenteg en den kin je nait veul meer verwachten wezen. Kiek, wie doun ons der n olderwets klontje in, ducht tie nait? k Vin t glad gezelleg dast vanoavend bie mie bist, jong.”

De klontjes knittern as vrouw Velemoa de kovvie der op gut.

t Oldske zei toch nait mainen dat ik hier d’haile oavend zitten blief? dinkt Hinderk. Dat is verdikke t leste wat hai zok van d’eerste kerstdag veursteld het … k Mout zain da k hier gaauw weer vot kom. Aalhouwel, wat vindt hai in zien aigen huus?

Ol vrouw Velemoa vindt t mooi dat zai n proater het. Nou, n proater?

Hinderk zegt nait veul. Mor doar het t oldske gain last van.

Dankboarhaid en bliedschop stroalen heur van t gezichte òf.

En zai vertelt van vrouger. Hou heur aigen Hinderk, heur man, al jonk sturven is en zai zitten bleven is mit vaar lutje kinder.

“t Het ter aaltied stoer zeten bie ons in huus, wat heb k n knooien doan!

Mor k heb ze ale vare mit God en mit eren groot kregen. Drije der van binnen al uut tied komen, dij binnen al veur mie aangoan. Wat wil je ook as je zo old worden as ik. k Heb ter wel slim stoer mit had.

En ons Jan is noar Austroalië vervoaren. Doar heb k verleden week nog n braif van had. Dij zel k ook wel nait meer te zain kriegen. Hai schreef, hai was mor min in odder en mos opnomen worden in t zaikenhuus. t Liekt mie nait al te best tou … ”

Vrouw Velemoa is even stil.

“En zo zit ik den aaltied mit kerstdoagen allain in mien huuske.

Mor den dou k mien kerstboomke aan en n poar keerzen en den dink ik mie t in dat zai aalmoal weer bie mie binnen. Hinderk en de kinder. Ook al binnen z’al joaren vot, écht vot, nee dat binnen ze toch nait. Ze blieven as t ter op aan komt toch stoef bie mie.

En op kerstoavend den is t net of t weer as vrouger is, zo waarm en gezelleg.”

Vrumd, dinkt Hinderk, k heb nooit waiten dat ol buurvraauw zo over vrouger proaten kon. En dat zai zoveul mitmoakt het. Wat leef je den toch aiglieks langs mekoar hìn.

“Nou krieg wie ons elk n dikke appelsiene,” zegt vrouw Velemoa en zai langt Hinderk aine tou.

“Hou kom k hier mit goud fersoun weer vot, dinkt Hinderk, as k nait oppaas, den zit ik hier d’haile oavend vast!”

Zai doppen d’appelsienen òf. “k Wait nog goud dat ik veur t eerst van mien leven n appelsiene kreeg, t was op zundagsschool, mit kerstdoagen. Dat was n haile traktoatsie. Zowat was der aans nait bie veur ons soort volk, dat zat ter lang nait aan. n Appelsiene, dat was wat biezunders.

k Haar nooit docht dat ik t op mien ol dag nog zo goud hebben zol.”

As d’appelsienen zowat op binnen zegt vrouw Velemoa inains en veur Hinderk onverwachts: “Zelst t ook wel stoer hebben, jong, zo veur d’eerste moal allain te wezen mit kerstdoagen.”

En den is t net of der in Hinderk wat brekt, of d’haarde körste om zien gemoud t zok begeft. En Hinderk, dij der nog nooit over proaten kind het, dij zien gevuil aan distied allain mor in n poar stoenze woorden kwiet kon, dijzulfde Hinderk vertelt t nou aalmoal. Van zien verdrait en van zien wènsteghaid, van hou stil t wel in huus is, assmis om gek van te worden. Ol vrouw Velemoa lustert stille, aal ogenblikken even mit t heufd nikkend, zai wait t aalmoal ja uut aigen ondervinden.

As e uutproat is, Hinderk begript ter niks van, is t hom inains n bult makkelker tou. Hou is t in de vrede meugelk, t is inains te droagen …

“Magst mie t ol bouk wel even aanlangen, jong,” zegt vrouw Velemoa, “op kerstoavend lees ik aaltied t kerstverhoal uut Lukas twij haardop.”

Even loater heurt Hinderk t bekinde verhoal dat hai vanuut zien kinderjoaren zowat van boeten kin. Hou voak zol hai t al wel nait heurd hebben?

Mor hier is t hail aans.

Waarm en vertraauwd sweven de woorden deur de koamer. In t licht van de keerzen liekt t grieze hoar van vrouw Velemoa wel van zuiver te wezen en heur ogen glimmen helder en kloar. In de vollen en in de lienen van heur gezichte stoan de sporen van n stoer leven en van veul verdrait.

Mor der is nog meer in te lezen, veul meer: t is de glans van dankboarhaid en vrundelkhaid.

t Is stil in t koamer en ook boeten deure is t stil.

t Wordt ook stil in Hinderk zien gemoud. Hai dinkt nait meer aan votgoan.

Vrouw Velemoa dut biebel dicht en legt heur haand ter boven op.

“Tja jong,” zegt ze, “doar heb ik aaltied n boel steun aan had, doar heb k mien haile leven op vertraauwd, doar heb ik mien huus op baauwd.

k Mout den aaltied dinken aan n psaalm dij zo mooi in t Grunnegers vertoald is:

Dij stain dij baauwers nait noar t zin was,

doar metseloar gain goud van zee,

dij om te bruken heur te min was,

kwam toch ais houkstain op zien stee.

Mooi nait? En zo woar, zo woar …!”

Hinderk kikt heur ais aan. t Is verdikke net of e bie zien aigen moeke is.

“Ik dou mor net as aander joaren, jong hur. Den zing ik op eerste kerstdag aaltied t drij keunegenlaid. t Is van meester Neuteboom uut Westerwolde, doar kom ik ook ja vandoan. Doar het mien Hinderk mie vothoald.

En even loater klinkt ter mit nfien stemmechie, mor haile zuver en vol overgoave:

De weg is zo swoar en zo wied en zo veer

en heile uut t oosten doar kumpt wie ja heer.

Wie vuilt goar gein honger, wie vuilt goar gein dörst,

gein kòlle of natten, gein hette of vörst.

Wie brengt joe de bosschop van heil en gelok.

De Heer lost zien volk nou oet piene en drok.

En d’engelen zungt er de lofzang zo scheun

veur God en zien einiggeborene Zeun.

In de kove up stro lag Marijke dou neer,

heur nood was zo hoog en zij kon ja nich meer.

En t sneide zo nietsk, t was zo duuster en kold,

doar was ja gein vuur en gein törf en gein holt.

Gods zeun wör geboren up stro en zo aarm.

In de kove wör t licht dou en stille en waarm.

En d‘engelen kwamt dou umdeel altemoal

en zungt er de lofzang – of was t in Gods zoal.

De scheipers in t veld zagt het licht van omhoog

Dei gingt noar de koov’ in heur huik en heur toog.

Dei zagt dou het wonder, dat heur wazze meld

deur t licht van de steern in t Betlemmerveld.

n Haile zet loater, as Hinderk weer noar zien aigen huus tou gaait, is de wind liggen goan.

Wonderliek stil en vredeg ligt de wereld ter bie in t licht van de stroatlanteerns. En hoog aan de locht stoan de steerntjes helder en kloar te stroalen en te knipoogjen dat ter tóch vrede is, net as vrouger in t Betlemmerveld.

En stil en vredeg is t ook binnen in Hinderk worden.