Beleef je de toal, cultuur én t landschop van de Veenkelonies!
Guster beston de gerefermeerde kerk in Wildervank op de kop òf 150 joar. Dat is op zokzulf gain biezunders: der binnen ja wel kerken dij veul older binnen. En as dat alles was, den zol ik ter vervast nait over schrieven. Mor der is meer! Aine van mien veur-ollen, mien betovergrootvoader om persies te wezen, het bie t stichten van dij kerk n grode rol speuld. En hai het ter hail wat veur over had. En nait allain hai, ook aal zien vrunden en kammeroaden. Doarom zel ik dizze week mien verhoal doaraan besteden.
t Was dou n hail aandere tied as tegenswoordeg. Wie dinken over veul dingen aans as vrouger, veul makkelker. Mor ook in dij tied wazzen der al lu dij wat nijmoodse ideeën en gedachten op godsdainsteg terraain haren. In d’hervörmde kerk, de grode kerk zogezegd, beston der n Grunneger richten, onder perfester Hofstede de Groot. Dij gruif nait daip genog, vonden veul lu. Zol n mìns uut zien netuur, uut zien oard goud wezen? Doar was gain sproake van!
Mos je nou zo’n doomnee Oosterbeek in Wildervank ais preken heuren! “O, wat is ons Wildervank toch n mooi ploatske, mit zien loontjes van t oosterdaip noar t Westerdaip!”
Was mie dat nou n preek? Slap gekwedel, flaauwe proaterij! Taptemelk!
Der mos preekt worden over de zunde! En over genoade! Doar ging t om!
In Ulrum ston doomnee de Cock en dij docht ter hail aans over as Hofstede de Groot en as doomnee Oosterbeek.
Doomnee Hinderk de Cock kwam oorspronkelk uut Wildervank. Zien voader Tjaarda de Cock was der börgmeester. In november 1834 kwam doomnee de Cock in Wildervank preken.
Mor nait in grode kerk, nee, in schure van mien betovergrootvoader, Jan Jacobs Boer.
Der kwam hail wat volk op òf, uut Onstwedde, uut de baaide Pekels, van t Knoal en uut Veendam en van de Maiden.
Der wazzen lang gain stouten genog. Doarom zatten de lu op plaanken, dij ze op stoapels törf legd haren. Doomnee de Cock deupte elf kinder: Karst Roaveling uut Onstwedde, Aalbert Wubs uut Onstwedde, Adam Gelms uut Olie Pekel, Antje Mugge uut Nije Pekel, Gerhardus Bouwman uut Nije Pekel, Antje Nijboer uut Nije Pekel, Johannes Brouwer uut Wildervank, Zwoantje Boer uut Wildervank, Jan Mulder van Veendam, Harmke Wormnest van Sapmeer en Hillechien Kranenborg uut Zuudbrouk.
Börgmeester Tjaarda de Cock mos veldwachter der wel op òfsturen, omreden der lag nog n olle wet uut de Franse tied. Doar ston in dat ter gain vergoadern holden worden mog over kerkelke zoaken van meer as twinteg man. Dat mog allain as de regeren t goud von. En dij von t nait goud! Jan Jacobs Boer kreeg der n beste boute veur. Mor om t over te geven, om der mit op te holden, dat kwam nait bie hom op. Waist wat, docht hai, ik trek n gerdien dwaars deur d’koamer hìn. Den binnen der aan elkse kaande even minder as twinteg man. En den kin veldwachter der niks aan doun, den stoa ik in mien recht! Mor rechtbaanke in Winschoot trapte der nait in. Weer n fikse boute. Honderd gulden!
Dou brak hai t achterste schot uut de klaaierkaaste, zodat bie onroad n dail van t volk rad vot komen kon, over schuurdele hìn. Mor t holp hom nait. Weer honderd gulden boute. En nog ais weer honderd gulden. En nog ais weer.
Jan Jacobs haar n stieve kop.
En hai zette deur.
Dat was t nait allain, der zat veul meer achter.
Men kin zok dat in dizze nijmoodse tied hoast nait meer veurstellen. Mor t oppervlakkege gedou in de grode kerk, de ‘wind van leer’, zo as men zee, dij doar preekt wuir, t ston hom tegen.
En dat ter in kerk alderdeegs de priezen van de compost, t stadsvoel, òfkundegd wuiren, hai mog t nait heuren.
En van t ain kwam t aander. Boute op boute mos betoald worden. Börgmeester Tjaarda de Cock zat tussen twij vuren in. Hai mos de wet handhoaven, der zat niks aans op, odder en regel mozzen der wezen. Mor dat hai dat nou net doun mos tegen zien aigen zeun en tegen aal dij lu, dij e zo goud kon en dij e zo geern mog …
Op 9 april 1835 was t zo wied! Om tien uur soavends zol der vergoaderd worden bie Jannes Rengers Brouwer in Boven- Wildervank. Dat was n vrumd tiedstip. Om tien uur soavends, den lag men aans al laank op ain oor. Mor om in ale rust bienkander wezen te kinnen, den mos t mor op dat uur.
Doomnee de Cock was uut Ulrum overkomen.
En dou en doar is de gerefermeerde kerk van Wildervank sticht, de kristelk òfgeschaaiden kerk, zo as e eerst nuimd wuir.
En men benuimde doar d’eerste kerkeroad.
Veur d’oardeghaid zel ik joe de noamen nuimen, lichtkaans zitten der nog wat van joen veuròllen bie.
Jan Jacobs Boer, Lubbert Wijchert Pekelder, Hendrik Beerents Rubing, dat wazzen d’olderlingen. Djoakens wazzen: Filippus Jonker, Jacob Albert Huisman en Eerke Harms Eerkes.
Doomnee de Cock preekte over Jozua 24:15:
Wat mie aangaait, ik en mien huusholden, wie zellen de Here dainen.
Guster net 150 joar leden!
t Is al over twaalm as Jan Jacobs mit zien vraauw noar huus tou lopt. De zaandloane langs t Oosterdaip ligt vol mit poulen, t het de haile dag regend. Wat is t hier stil, gehaaimzinneg stil.
Hier en doar drupt t woater nog van de bomen, mor wieder is der sikkom gain geluud. t Laand holdt snachts d’oam in. Allain n hond blaft n poar moal in de verte en n onrustege vogel geft n klaain geluudje. Vol van mysterie trekt de damp in slieren over t laand. Jan Jacobs is stil. Hai vuilt zok klaain in dizze wiede wereld. Nou de beslizzen nomen is, nou t besluut valen is, nou vuilt hai zok onzeker en onrusteg. Zel hai t wel aan kinnen? En is t goud wat hai doan het? Kin e dat wel verantwoorden?
Hou zel zien leven nou wieder goan?
En den inains wait hai t weer!
Baargen maggen overzied valen en heuvels te schudden stoan, mor mien traauw zel joe nait ontnomen worden, zegt de Here, dij zok in laifde over joe hìn bogt!
Zo zai ik betovergrootvoader doar lopen mit zien korde baintjes. Vol keroazie, mor ook vol twievels.
As aine dij t ainmoud is, dij der veur staait, mor ook as aine dij nait wait woar t op uutdraaien zel.
Ik kin der niks aan doun, mor wat bin ik den wies mit hom. Den wordt mie t roem tou in t gemoud, den is t net of zien waarmte, zien zörge, zien stried 150 joar overslagt en daip in mien wezen deurdringt.
As aankoom zundag in de gerefermeerde kerk in Wildervank om haalf tiene der n herdenkensdainst holden wordt, den hoop ik doar bie te wezen.
En t kin roar lopen in dizze wereld, den bin ik doar as òfgevoardegde van d’hervörmde gemainte van Ommelanderwieke! Van de grode kerk zogezegd.
t Is gelokkeg nait meer zo as vrouger: dou konden ze mekoar wel doodkieken. Tegenswoordeg binnen ze veul meer mit mekoar op pad: samen op weg, zeg mor. Wie hebben nou wat meer geduld mit mekoar, hoop ik.
Aankoom zundag zel ik veul aan betovergrootvoader dinken, dat is wel wizze.
Veur de gerefermeerde kerk in Wildervank, woar ik groot worden bin en dij ik van haarten filiestaaier, schrief ik gezang 4t op.
Vertraauw op aal joen wegen
bie bliedschop en verdrait
bie zörgen en bie zegen
joe tou aan Hom, dij wait
hou wind en wolken drieven,
Hai laaidt ze op heur boan,
Hai zel joe t pad ook wiezen
doar t goud is om te goan.
En as achterklaainzeun van Jan Jacobs Boer zeg ik,
hail eerlieks, mor ook had beschaaiden:
Aal wat ons laif is en vertraauwd
dat wordt, wel t in Gods licht beschaauwt,
mit glans en heerlekhaid verguld
en het bestaait in Zien geduld!
Beleef je de toal, cultuur én t landschop van de Veenkelonies!