1985 n Poar verhoalen uut bezettenstied

In d’oorlog zag de wereld der hail aans uut as tegenswoordeg. Veul beroerder. t Slimste was dat wie nait vrij meer wazzen in ons doun en loaten. Om acht uur soavends mog je al nait meer bie de weg wezen en wie mozzen de vinsters verduustern mit swaart papier, zodat ter gain licht noar boeten kwam. Alderdeegs de fietslanteerns mos je mit swaart papier beplakken, woar den n smaal strepie inknipt was.

Gewone fietsbanden wazzen der ook nait meer: wie reden op surregoatbanden, dij uut olle autobanden sneden wazzen en dij men mit n poar iezern krammen vastzette.

Televisie was der nog nait en de radio, doar kon je nait op aan, net zo min as op de kraanten.

Da’s tegenswoordeg nog zo.

t Betaikende wel dat men soavends mitmekoar in huus zat, rondom de toavel. Doar stonden den n poar euliepitjes op te branden.

Wie muiken ons aigen zaibe van koaliloog en koolzoadeulie, dat wie deurmekoar hìn kwengelden. Doar kwam gruine zaibe van, mor t leek nait gruin, meer graauwachteg.

Wie verbaauwden ons aigen tebaksplanten in toene. De bloaren wuiren dreugd en dij kon je opsturen noar Niemeijer in Stad.

Den kreeg je plakkies aigenbaauw tebak weerom.

En as je n beetje driest wazzen den kon je ook joen aigen jenever stoken. Van sukerbaiten! Dij snee je eerst in plakken en den mos je ze koken.

Wat gèste der bie, n dag of wat stoan loaten, t haile huus stonk den al noar draank.

En den kwam t fiene waark: destilleren!

Bruier en ik wazzen doar boaskerels in, spezioalisten zeg mor gerust.

Mor goud, soavends wazzen wie aalmoal in huus vanzulf. Aal ogenblik gingen wie wel even achter de boerderij kieken, as de bommenwaarpers over ons hìn vlogen noar Duutslaand tou.

Den zag je de lichtkoegels omhoog vlaigen en de zuiklichten schenen as smale boanen van hèl licht in de locht. En even loater ston der weer n stad in Duutslaand in de brand.

t Was assmis zó licht dat je de kraande der wel bie lezen konden.

Mor in huus, rondom de toavel mit euliepitjes, doar kwam men de verhoalen lös.

Zo as t verhoal van Derk en Sientje. t Was nog in t begun van d’oorlog, dou Amerikoa nog neutroal was.

Derk haar doar n bruier wonen en dij mainde dat wie hier in ons laand zowat verhongerden.

Dat was nait zo vanzulf, zeker in t begun van d ’oorlog nait en hier in t noorden op t lest ook nait.

Mor Derk zien bruier mainde van aal en hai stuurde geregeld n postpakket noar Derk en Sientje tou, woar van alles in zat: griesmeel en bonen, ananas en appelsienen, van alles. Derk en Sientje haren der hail gain verlet van, mor zai vonden t toch mooi van bruier dat hai zo om heur docht.

En zai muiken t pakketje aaltied rad soldoat.

Op n goie dag kwam der weer zo’n pakketje uut Amerikoa aan, mit n haileboel Amerikoanse en Zweedse stempels van t Rode Kruus der op.

Der zat n buzze mit meel in en der was n kört braifke bie, woar in ston dat ter n langere braif achteraan komen zot. Sientje rook ais aan t meel: der zat aiglieks gain reuk aan. “Loat wie der mor pankouken van bakken”, zee Sientje. Derk docht ter net zo over. En dat hebben ze doan.

Slim lekker wazzen de pankouken nait.

Der mos goud wat haite botter en broene suker op doan worden, aans was t nait te eten.

n Dag of wat loater kwam de braif uut Amerikoa. En wat ston der in? In dij buzze zat d’aaske van taande Graitje, dij n moand leden uut tied komen was. En taande Graitje haar zo stommegeern wild dat heur aaske in heur voaderlaand in de grond kwam. En of Derk en Sientje doar mor veur zörgen wollen.

Dij schrokken zok zowat dood. En vot in draf noar dokter tou of heur der ook wat van overkomen kon. Mor dij zee dat t gain kwoad kon: taande Graitje was ja verbrand en zai was nou vervast zo zuver as wat. En zai kwam nou ook persies op t stee woar zai geern wezen wol: op Berk zien toentje, as hai de beerpudde leeg muik. Mooier stee beston der ja nait, zee dokter, onder de snietjemous en bie de worreltjes van Derk en Sientje!

En den t verhoal van dij, onderduker, dij n moal noar zien wichtje in Stad tou wol.

Mor as men bie t pad was den mos je n persoonsbewies hebben. En dij haar e nait! Mor veur dokters en verpleegsters haren de duutsers nog wat respekt, dij luiten ze der voak makkelk langs.

Hai docht: waist wat, ik goa der as verpleegster op òf. Hai scheerde zok hail sekuur de board òf, lainde van n verpleegster t uniförm en heur goie fietse, dee heur beha veur mit n poar ropknollen der in en ree noar t wicht tou.

Onderwegens kwam hai nogalwat Duutse soldoaten tegen, mor dij wazzen hail vrundelk en beleefd tegen hom, of heur.

Mor bie d’heerebrogge in Stad stonden Duutsers dij noar n ‘Ausweis’ vruigen.

Ons onderduker schrok zok lam. Zien haart bonkte der van en zien bloaze, verdikke, wat was zien bloaze vol! Hai mos ja neudeg n beetje woater kwiet.

Mor dat kon ja nait, dat kon hier beslist nait!

Hai fietste mor deur, zo haard as e kon, de ropknollen bommelnd tegen zien ribben aan.

En de Duutsers luiten hom der langs. n Verpleegster zol t ja wel drok hebben. Dou d’onderduker goud en wel over de brogge hìn was kon e t nait meer uutholden.

Hai mos votdoadelk n beetje woater kwiet, man o man, hai knapte zowat.

Hai sprong van de fietse òf, ging tegen n boom aan stoan, tilde t uniform op en doar ging t hìn!

Mor aine van dij Duutsers zag t!

“Most ais kieken”, zee e tegen zien kammeroad, “most ais kieken, de wichter hier in Holland pizzen net as jonges, zo mor tegen n boom aan.”

“Wunderboar”, zee kammeroad.

En mit dit soort verhoaltjes huilen wie in d’oorlogslied de moud ter in. t Wazzen beroerde joaren, dat wel, mor t was ook n tied, woarin je as gezin, as femilie en as dörpsgemainschop veul dichter bienkander stonden en meer op mekoar aan wezen wazzen as in de joaren noatied.