Vrouger op school leerde ik dat Bonifatius bie Dokkum vermoord was. In 754, as ik t goud heb. En den was der ook nog n Willibrord. t Was in de tied dat t Kristendom veur t eerst bie de Vraizen en de Saksen brocht wer.
Dat wos ik aalmoal nog wel.
Mor dat ter ook n Ludger west haar, dij hier preekte, doar wos ik aiglieks niks van òf. En k zol mie der ook vervast nooit in verdaipt hebben, as der van de week gain man bie mie komen was, mit n gedailte van n gedicht over dij Ludger.
En zai – dou Ludger van zien preek t stomverboasde volk aankeek, dou zag hai in twij blinde ogen dij daip zok in de hemel zogen.
Dij man wol geern waiten hou t haile gedicht was. En wel hom moakt haar. Hai haar vrouger op school t gedicht leren mouten, mor hai was der wat van vergeten. Dij Ludger zol hier in t Grunneger laand preekt hebben, in de tied van Bonifatius. Der was ook n schoolploat van west, zee e, mit Ludger en Bernlef der op. En dou hai over dij schoolploat begon, dou ging mie der n lichie op. Mie ducht, dij schoolploat haar ik vrouger zulf óók zain.
“Ludger predikt in de Groninger gouwen,” ston der op. Zol dij ploat den deur Jetses moakt wezen? Jetses muik ja wel meer schoolploaten. En ook de ploatjes van ‘Ot en Sien’ en dij van t leesplaankje. Ze hangen tegenswoordeg weer bie de weg, in Gado-wachthokjes.
Ik wos dat ik nog n bouk over Jetses haar. Mor aal wat ter in ston, nait dij ploat van Ludger. Wel aine mit n iesbere der op, dij n poar walvisvoarders aanvol. Doar kon ik vrouger uren noar kieken.
Ik links en rechts aan t bellen. En mor vroagen. Aine wos hier en n aander doar n beetje van. En ale beetjes helpen. En stoadegaan kreeg ik t haile relaas te heuren, wat zok in dizze kontraainen, zo’n 1200 joar leden, òfspeuld haar.
t Gaait over Ludger en de blinde zanger Bernlef. Dij Ludger was n Vraize van geboorte. Hai preekte net as Bonifatius in Vraislaand en in t Grunneger laand. Nait in de Veenkolonies vanzulf dij wazzen der dou nog nait. t Was hier aalmoal nog moeras en veen. Nee, hai preekte op wat nou t Hoogelaand is, op de wierden, in de buurt van Oskerd en Rottum. Ludger is loater bisschop van Munster worden. Hai is in 806 overleden en begroaven bie t klooster in Werden, aan de Roer.
In Holwerd woonde de blinde zanger Bernlef. Dij kon meroakel mooi op d’haarp speulen. En zingen kon e ook, as n liester! Mainst laiden over d’heldendoaden van t veurgeslacht.
t Volk mog der geern noar lustern.
Bernlef was der nog bie west, dou ze Bonifatius vermoord haren. En hai von t hail nait slim!
Dou Bernlef op n goie dag Ludger tegenkwam, dou gebeurde der wat biezunders. Want dij Ludger lee d’haand op bernlef zien ogen. En verdikke, hai kon inains weer zain!
Bernlef muik noatied hail aandere laiden, meer psaalms. En hai het joarenlaank Ludger mitholpen, hier in t noorden van Grunnen.
Mor t ston Witukind (Wittekind), keunenk van de Saksen, lang nait aan. Hai vernailde ale kerkjes, lang nait aan. Hai vernailde ale kerkjes dij Ludger baauwd haar, tot aan t Vlie in Vraislaand tou.
Eerst onder Koarel de Grote, n joar of wat loater, kwam de boudel weer op regel.
En dou het Witukind (ons veurolder) zok bie t Kristendom aansloten. Ludger was dou al bisschop van Munster. En Bernlef het tot aaan zien dood tou zongen en zien verhoalen verteld.
Zo zai je, elk wos n beetje. En nou is t verhoal rond. k Heb ter drij volle doagen waark aan had, om aan de wait te komen wat zok hier zo’n 1200 joar leden ofspeuld het.
Dij schoolploat is moakt deur J.H. Isings in 1912. Ik heb t vonden in n prachteg bouk: Gulden sporen, dail I, uutgeven deur De Vuurbaak.
Ludger staait ter op. En noast hom Bernlef, mit zien haarp in d’aarms. t Grunneger volk van dij doagen, ons veuollen, lustern aandachteg tou. Mooi, om dat zo te zain.
En t gedicht is van Jan Boer (nait van mie!) en t is moakt in 1937, ook al weer zo’n fiefteg joar leden. Hier komt t.
Ludger op Helwerd
het stomverboasde volk aankeek,
dou zag hai in twij blinde ogen
dij daip zok in de hemel zogen.
bleef onbewogen, duuster, dicht,
deur ogenwoater waarm belopen,
allain de mond, de mond ging open.
de blinde Bernlef dou en vong
Gods wonder op van lichte spranken
en teuverde ze om in klanken.
en d’ol apostel Ludger lee
zien haand op d’ogen van de dichter
en zai – zien wereldje wer lichter.
van heur benaauwenizzen om
heur zundege, vervlökte doaden
en hou ze snakten noar genoade.
vlak boven t voale ogenvluus,
n talken – woar of dat veur dainde?
De blinde dichter wer weer zainde!
zien minsen dij veur God de Heer
heur roege, toaie nekken bogen,
hai zag het mit zien aigen ogen.
een dankgebed – zien eerste psaalm…
ain van de zuverste gebeden
ooit deur n staarveling beleden.
