1984 Judith van t Hoedmansmeer

t Verhoal dat ik joe nou vertellen goa is zo’n lutje twijhonderd joar leden in dizze kontraainen gebeurd.

t Is n wonderliek verhoal, mor t was hier ook n wonderlieke wereld. Der woonde dou nog nait veul volk hier: Wildervank en Veendam wazzen der al wel en Nije Pekel ook, nait zo groot as tegenswoordeg vanzulf, mor woar nou t Knoal ligt was t nog aalmoal veen.

Dat veen was doar nog nait vergroaven, dat mos loater nog gebeuren.

t Veen, dat was n gehaaimzinnege wereld.

t Was aiglieks gain grond en t was ook gain woater.

t Was levensgevoarlek om mor zo deur t veen hìn te lopen. De grond was nat en sjompeg, woar je mor zo in votsakken konden. Der lag assmis n dunne loage veen as n vlije op t moeras.

Overal gruiden veenmozzen en veenpluus en haaide in allerhaande kleuren.

Hier en doar zag men daipe poulen mit swaart woater der in, mit wat stroekerij der om tou, goagel en fledder.

Den was der inains weer n gruppel mit woater, dij aal kabbelnd en snitternd onder t veen ver­swon.

En wiederop lag n gélege bulde zaand doar de wereld knienen in woonden.

Overdag zongen de vogels dat t n oard haar, laiwerikken, mezen en vinken en swaarde liesters. En de koekoek nait te vergeten. Soavends kon men t hoelen van de wolven heuren, noar t oosten tou, woar Westerwolde aan t veen te sloapen lag. Lankeliek en swoarmoudeg, mor ook vol van draaigen en gevoar, gehaaimzinneg en spoukachteg was t geluud van dij wolven in twijdonkern. En den begonnen ook nog de raidompen in t raait aan t woater te roupen, haisterg en mismoudeg, as uut n vrumde wereld. Mor overdag, in t zunlicht, stonden de blaauwboards, dreumend en trillend, boven de ribbels en koelen mit swaart woater.

Der was n groot meer, t Hoedmansmeer, wel zo’n 150 bunder groot. t Lag net op t stee woar destieds Wildervank en Veendam en Nije Pekel en loater t Knoal biemekoar kwammen. t Was hier en doar wel acht vout daip en t woater leek gitswaart omdat de grond der onder zo swaart was.

n Vrumde noam aiglieks: Hoedmansmeer. Op t eerste gezicht zol men hoast mainen dat t meer dij noam kregen het omreden t de vörm van de houd van n man hebben zol.

Mor dat is nait zo. Nee, t woord hoed, of oed, of ut is al hail old en betaikent van: aan t golven brengen, golven doun.

En t woord “man” is hoogstwoarschienlek n uutgang in t Indisch van t woord hoed.

En dat de golven gevoarlek hoog goan konden mit störmweer op t Hoedmansmeer, dat vertelt ons t wonderlieke verhoal uut dij wonderlieke wereld.

Op n zaanderge högte aan t oosten van t Hoedmansmeer woonde destieds n lutje wichtje van n joar of vaar, vieve mit heur pabbe en moeke.

t Huus doar zai in woonden was n plaggenhudde, opzet van haaideplaggen.

Pabbe was mainsttieds op jacht. Hai schoot op petriezen en hai vong hoazen en knienen mit strikken, dij hai smörnsvroug uutzette.

En t Hoedmansmeer zat vol vis. Dij vong pabbe ook, mit n foeke. Wat kon hai doar soavends mooi van vertellen, zai zat den bie hom op knije.

En den t verhoal dou hai n poar verhongerde wolven tegenkwam!

t Was midden in de winter west, t haile meer was touvroren.

En de wolven wazzen stok verhongerd. Pabbe haar net n bit in t ies kapt, om n moaltje vis. En dou wazzen dij wolven, mit laange rode tongen uut de bek, op hom òfkomen. Mor pabbe haar gaauw n poar vizzen noar ze tousmeten. De wolven wazzen der vot op òfsprongen en dou was pabbe in draf noar huus tou rund.

Nou, zai wos t nog haile goud.

Nou en den was pabbe ook wel n dag of wat bie huus, den holp hai moeke in toene. Doar verbaauwden zai wat koren, woar loater meel van kwam, om brood van te bakken. En eerdappels en snietjemous en worreltjes, dat haren ze der ook.

Zai mog pabbe en moeke aaltied mithelpen. As moeke smörnsvroug de sikke melken ging, den mog zai der ook n poar stroaltjes uutkniepen in t pannechie.

En as voader t swientje ofmizzen ging, den mog zai aaltied op de raande van t swienhok zitten.

En wat haar zai n vrundjes! Ale daaier om en bie t meer konden heur wel, der was gainaine dij bange veur heur was.

De grode widde swoanen op t meer nait en de wilde aindvogels nait. En lest haar zai n raidomp zain, stoef bie. En hai was hail nait votvlogen.

Dij raidompen wazzen aans zo mìnskenschaauw as wat, zee voader. Nou, mor dizze nait, hur, hai haar heur hail bedoard aankeken.

Zai kon ook hail gewoon mit de vogels proaten. En dat dee ze den ook.

En den was t net of aal dij daaier heur verstonden, dat zai begrepen wat zai zee.

En lest was der n grode widde swoane west dij heur noam zegd haar.

Pabbe en moeke haren der wat om laagd, dij wollen t nait leuven. Mor t was wel zo, zai haar t ja zulf heurd: “Judith,” haar de swoane zegd, hail dudelk. En ook hail laif.

En van dij tied òf aan wazzen zai en dij swoane dikke vrunden west.

Op n nacht was t noodweer bie t Hoedmansmeer.

De störm bonkte en sluig as n roazend monster tegen de plaggenhudde aan en op t meer haren ale swaarde golven widde koppen van kwoadeghaid.

t Woater stroomde as n wilde over t veen hìn, tot stoef bie de plaggenhudde.

Pabbe wol der op òf om noar zien foeken te kieken, mor moeke wol t nait lieden. Tegen mörntied, dou t licht wer, kon pabbe zok nait meer bedappern. Hai mos en zol even noar t meer tou.

“k Bin der zo weer.” Mor tegen middag was pabbe der nog nait weer en dou kon moeke t ook nait meer uutholden.

“Moust mie beloven dast hier mooi speulen blifst, Judith hur, ik goa even bie ons pabbe kieken.”

Mor ook moeke kwam nait weerom.

Soavends was der gain pabbe en gain moeke meer om heur in heur berrechie te stoppen. De haile nacht het t wichtje schraiven doan.

Aanderdoagsmörns was t mooiste weer van de wereld.

De störm was liggen goan en de zunne kwam as n rode bale boven damp en dook uut. Mor wat mos Judith doun? Verdraitelk luip zai noar t meer tou.

Zachies snokkend en schraivend ging zai doar zitten. Aal heur vrundjes zaggen vot wel dat t wichtje uut stuur was en zai kwammen der vot aanvlaigen.

De grode widde swoane veuraan. En hai nuimde heur noam ook weer. Dou het Judith t haile verhoal aan heur vrundjes verteld, dat pabbe en moeke de störm inlopen wazzen en dat zai der nog nait weer wazzen.

En de vogels verstonden heur weer votdoadelk, zai begrepen wat zai zee.

En nou komt t wonderlieke uut dij wonderlieke tied.

Dou binnen aal dij vogels, de grode widde swoane, de raidompen, de raaigers en de futen, de wilde aindvogels en de aaibers mit mekoar as n grode swaarm noar Veendam tou vlogen.

De grode widde swoane vloog veuraan, hai haar n klompie van Judith in de snoavel. Dou zai bie de veldwachter kwammen wos dij nait wat hij zag.

Mor de vogels muiken mit mekoar n leven as n oordail.

En dou legde de swoane t klompie van Judith veur hom op de grond en wees der aalwegdeur noar en swaaide mit zien laange haals aalweg hinneweer. Dou begreep veldwachter dat ter wat gebeurd wezen mos.

Hai trommelde wel fiefteg manlu op en mitmekoar binnen zai op t Hoedmansmeer òfgoan. De swaarm vogels vloog veur heur aan en wees heur de weg.

De manlu wazzen nog mor net op tied. Pabbe en moeke wazzen sikkom in t moeras verdronken, zai zatten der al tot aan de scholders tou in.

Wat wazzen ze bliede! Mor t aldergelokkegste was Judith. Wat het zai heur grode widde swoane aandoetjed!

n Wonderliek verhoal uut n wonderlieke wereld, nait?

Dou ik van t zummer langs t golvende gele koren fietste, over t laand doar vrouger t Hoedmansmeer was, dou zag ik doar n lutje wichtje lopen.

t Haar stroblond hoar en n rood schoedje veur. En k mag mie t verbeeld hebben, mor k mainde wizze, dat heur pabbe en moeke, dij veur de boerderij stonden, “Judith” tegen heur zeden.

Wonderliek.