1983 De waarmte dij der aaltied blieven zel

De vraauw is uut de man schoapen. Nait uut t heufd van de man, zodat zai nait de boas over hom speulen zol. Ook nait uut zien vouten: zai zol zok ja ais zien mindere vuilen kinnen.

Nee, uut zien zied! Zodounde is de vraauw aaltied dicht bie hom, noast hom, dicht bie zien haart.

In goie en in kwoaie doagen, nait allain as t aalmoal touvaalt, mor ook as t tegenlopt.

Zo is t beschreven in de Talmoed, n hail old Jeuds bouk, dij k van de week touvalleg onder ogen kreeg.

Ik zat in toene te lezen. Vogels zongen t hoogste laid, op t dak en in de bomen. Swaarde liesters, holtdoeven, n koekoek in de verte en de muzzen netuurlek, dij wazzen as aaltied weer aan t juchtern en aan t bentern. Mor de baaide koolmezen haren wel wat aans aan de kop.

Dij haren n nust vol jongen en zai wozzen nait hou rad zai wel hinneweer vlaigen mozzen om ze te vouern.

As t mannechie der aanvlaigen kwam mit n roebe in de snoavel, den ging e aaltied eerst even in n baarkenboom zitten, om om zok tou te loeren, veurdat hai op t nust in t kassie òfvloog.

Mor t vraauwchie schoot ter aaltied in ainmoal in.

Wat haren dij baaide daaiertjes t drok. Gain tel rust, gain ogenblik vree, t ging aal mor deur. En n dag of wat loater, dou de jongen uutvlogen, de wereld in, t nust uut, wat n stilstand inains veur dij baaide koolmezen. Dou haren ze veur t eerst even weer tied veur mekoar.

En dou ik zo noar dij baaide koolmezen keek en in de Talmoed leesde, dou gingen mien gedachten, hoast as vanzulf, noar mien ollu tou, dou wie nog lutje kinder wazzen.

t Is al zo’n lutje fatteg joar leden.

Mien voader en moeke haren n klaain boerensteechie in Dale, tussen Wildervank en Pekel in. Wie wazzen mit vief kinder en den komt ter wel wat te kieken. t Was aarbaaiden en knooien, van de vrouge mörn tot aan de loade oavend tou. Veur dag en daauw uut de veren, koien vouern, swienen ofmizzen, melken, n poar pankouken opeten en den echt aan t waark.

De kinder noar school, koren zaaien, eerdappels poten.

En as te zummern begon, den was der hoast gain griepen tegen aan: baiten op aine zetten, krödden en mellen uut t koren hoalen, t kweek der mit worrel en tak uutgroaven. n Week of wat loater inhoalen, schoven smieten, in schure of op n bult. En den t stoerste: eerdappels kraben. Wie, as kinder, mozzen aaltied mit.

k Wait nog goud dat ik mainsttieds mit taande Fennie veur t paand lag; wie kraabden den mit zien baaident in ain körf.

k Haar t oareg goud in slag, dat eerdappelkraben.

En zo nou en den kraabde ik taande Fennie der n poar stam uut, uut heur riege.

“k Heb ter al weer n zundag in,” kraaide zai den.

Dat was glad n oardeghaid. Mor as de eerste nachtvorsten der west wazzen, nee, den was t nait zo mooi.

As ik den smörnsvroug om n uur of vieve veur t paand lag, nee, den haar k ter nait veul grap aan.

Den mos je deur d’haarde körste hìn. En wat kipperden joe den de vingers.

Man, man, as k ter aan dink, den vuil ik t nog. En as joe n doppie van de vinger òfgoan was, den kraabde men assmis over n eerdappel hìn en den kwam joe de schille onder de noagel. Mien laive tied, wat kon joe dat zeer doun, zo’n haile dag laank. En wat duurde zo’n dag den laank!

Mor bie ons voader huf wie doar nait over jammern. d’Eerdappels mozzen der uut en wieder gain proatjes.

Tegen middag kwam ons moe der aanzetten, over de loane, mit n krokoare. Doar stonden n poar grode pannen mit eten op. n Panne mit stamppot sniebonen of stamppot widde kool of stamppot andievie. Of stamppot worreltjes of stamppot gruine bonen. En zoepenbrij mit stroop.

k Heb mien haile leven nog nooit zo’n verlet van eten had as in dij tied.

Stok verhongerd was ik den. En wat smuik mie dat lekker. n Keunenksmoal!

In loater joaren, dou t boerenvolk der wat beter bie kwam te zitten, heb ik doar voak over noadocht. En dou wie as kinder aalmoal al groot wazzen, dou heb k nog voak aan dij zunege tied docht.

t Was n stoere tied, wie haren gain noagel om ons gat te kraben, mor t was ook n waarme tied.

Wie mozzen t van mekoar hebben. Nait van de regeren of van n aander.

En wie konden op mekoar aan.

Voader en moeke bleven loater mit zien baaident over. De drokte was veurbie, de kinder wazzen aalmoal al tou deure uut. Net as bie de baaide koolmezen in mien toene.

Moeke schoot den achter t örgeltje, zo’n lutje harmonium, n huusörgeltje.

Voader en moeke wazzen intied al op joaren.

Mor mit zien baaident – zai haren nou weer tied veur mekoar – zongen ze t hoogste laid.

“Woar laifde woont gebudt de Heer zien zegen.”

Ik heur t nog.

Over t wiede, vertraauwde Grunneger laand zel t zo laank as ik leef deurörgeln, as kraaltjes van waarmte.

Waarmte, dij der aaltied blieven zel.