Beleef je de toal, cultuur én t landschop van de Veenkelonies!
Menu
De laiwe is keunenk van ale daaier. Hai kin doun en loaten wat e wil en aal d’aander daaier hebben mor noar hom te lustern en te doun wat hai zegt, zunder tegen te sputtern. Dat is bie de mìnsen gelokkeg nait meer zo, mor de daaiernwereld is op dat punt nog slim olderwets.
En as zo’n laiwe nou mor n beetje verstandeg is en noar goie road lustern wil, den vaalt t voak nog wel wat mit.
Den kin zo’n laiwe n voaderlieke vrund wezen en n echte wieze keunenk. En …, t wil ook wel ais gebeuren dat zo ’n keunenk t nait redt zunder de hulpe van zien onderdoanen.
Over zokswat gaait dit verhoaltje, noar n foabel van La Fontaine.
Op n nommerdag, noa t eten, lag de laiwe lekker in t zunnechie te sloapen.
Hai haar zok eerst dik zat eten, zok n moal of wat om de bek touslikt en was dou intevreden liggen goan. t Leven was mooi en goud.
Hai sluip as n os en snorkte as n dik, vet swien.
Dat kon hai gerust doun, der was gain daaier dij hom wat doun dus.
En boetendat, de mainste daaiertjes wazzen ook aan t doddern, zo om middag.
t Was op t haitst van n zummerdag en den loaten de daaier, net as wie mìnsen, ook geern even de sloap deur de leden trekken.
Mor t lutje moeske haar doar gain tied veur, och gunst, in de verste verte nait. Zai wos ja nait woar zai t eerstes of t lestes griepen zol om mor aan vreten te komen.
Zai haar n nust vol jongen, dij t laifst aalwegdeur wel drinken wollen. Zai vratten heur zowat op en moetjemoes wuir al zo moager as n ladde. t Was mor goud dat zai zulf van haarten gezond en n goie innemer was.
Zo bleef ze wel op n bainen. Mor n middagsloapie, nee, doar haar ze gain tied veur.
Zó drok was z’aan de loop om noar eterij te zuiken, dat zai haar nait in de goaten dat z’over t lief van de laiwe hin luip. Dij trok in zien sloap wat rimpels in zien hoed, mor t moeske was al weer wieder rund, deur de moanen van de laiwe hin noar de snoede van t daaier tou.
En t kon ja nait uutblieven: de laiwe wuir der wakker van, van aal dat gekiddel aan zien bek. In aín vege haar hai t moeske in zien grode schaarbe klaauwe te pakken.
t Haart ston t lutje ding zowat stil van schrik! O wai, o wai! Nou zol t we! verspeuld wezen! Wat keek dij laiwe kwoad uut zien grèlle gele ogen.
“Hou dust t woagen om mie over de kop hìn te lopen”, brulde hai, “zugst wel dast mie wakker moakt hest? Hest zeker nait veul belang bie t leven, dast mie zowat in de bek kroepen deest. Zelst dien zin hebben, “k vreet die votdoadelk op!”
t Moeske ruip om genoade en zai vertelde de keunenk alles. Dat zai t zo drok had haar as hounder veur Poaske, dat ter n nust vol jongen was, jongen dij aalwegdeur wel drinken wollen. Dat t aalmoal per ongelok gebeurd was en dat zai t nooit wéér doun zol.
De laiwe, dij aiglieks wel n wieze en verstandege keunenk was, kreeg meelieden mit t lutje ding. Wat haar zo’n moes mooie, swaartachtege kraalogen. En wat eerlieks dat t hom aankeek!
“Nou”, zee e, “k zel ditmoal genoade veur recht gelden loaten. Moak dast votkomst en kiek aander moal beter uut dien doppen.”
En hai luit t moeske lös.
Dij was zo dankboar en bliede, doar was t ìnde van vot.
“Dankjewel, keunenk, dankjewel,” piepte t lutje ding, “en as k ais n moal wat veur joe doun kin, den mout je t mor zeggen!”
De laiwe heurde t nog net, veur e weer in sloap vol. Mor hai mos der toch n beetje om laggen, in zien board. “Och doe lutje schieterd,” bromde hai, “wat zol t!”
En dou sluip e weer as n os en snorkte weer as n dik, vet swien.
Mor aan d’oavend van dijzulfde waarme zummerdag, dou is der wat vrezelks gebeurd in de daaiernwereld. n Stôk of wat joagers haren n groot net spand van dik taauw en de laiwe, de keunenk van ale daaier, was der mit n sloaperge kop in lopen.
Hai brulde t uut, van schrik eerst en loater van roazende kwoaieghaid.
Mor des te hoarder hai sparrelde en aan t net reet, des te vaster hai zok ter in rolde. Der holp niks meer aan: de joagers haren hom vongen!
t Was verspeuld, veurgoud verspeuld, begreep de laiwe wel. Dou was der inains t stemmechie van t lutje moeske: “Wacht mor even, keunenk hur, ik zei joe wel gaauw even lös moaken. Dat is veur mie mor even biegoan!”
De laiwe gromde: “Hou zolst doe mie helpen kinnen, doe lutje moeske as ikzulf t nait veur mekoar kriegen kin.”
“Blieft t nou mor even rusteg liggen,“ zee t moeske, “en loat mie mor even geworden.”
t Lutje ding ging as n roazende aan de loop. Mit heur schaarbe tanden knoagde zai t aine stôk taauw noa t aandere middendeur, net zo laank tot de laiwe eerst zien kop en dou de baaide veurpoten der deurhìn wurgen kon.
En dou duurde t mor even meer of de laiwe was lös en vrij.
“Dankjewel, moeske, dankjewel,” brulde de keunenk van ale daaier, “t is mor goud da’k die vanmiddag nait opvreten heb!”
“Dat zeg ie goud”, zee t moeske, “den haren wie t aalbaaide nait red!”
Van dit foabeltje kinnen wie nog wel wat leren.
Ieder mîns is ja op zien tied laiwe en moes. t Kin mor zo wezen dat men op t waark of in n verainen n laiwe is mor in huus nait veul in te brengen het.
Of net aansom! Wat veur boantje men ook het, of men man is of vraauw, old of jonk, of men t braid hangen loaten mag of gain bobbel van t woater òfpoesten kin, ieder mìns is op zien tied laiwe of moes. Doarom: loaten wie vrundelk en behulpzoam veur nkander wezen, of men laiwe is of moes. Net zo as de laiwe en t moeske t in dit foabeltje wazzen.
En dij hebben der baaiden t perfiet van had!
Koene Blaauw zat op t spreekuur.
Dou k hom uut de wachtkoamer ophoald haar kwam e achter mie aanschontjen mit n grode bosschoppenmadde in de haand.
En doar zat e den op stoule veur t buro, groot en swoar en braid.
De bosschoppenmadde har e op de grond zet, tussen zien baaide bainen in.
“Wat scheelt ter aan Koene?”
“Tja,” zee Koene, “dat is t nou net. Dat wait k zulf nait.Dat mout ie mie dommeet vertellen, doarveur kom ik ja bie joe.
Kiek, ik kin de leste tied aalweg wel deur eten, ik kin glad nait zat. De vraauw maint verdold dat ik gain boom in de moage heb. Wie hebben t eten nog mor zuneg op of ik bin al weer verhongerd. Men zol zeggen dat k den wel goud aankomen zol, op t gewicht main ik, mor dat is nait zo. Der komt gain spier vet bie op. k Vaal eerder wat òf en ik eet as n dieker. Mie ducht dat k wel de sukerzaikte hebben kon. k Heb mien woater mor vast mitnomen. As ie dat nou ais even onderzöchten op suker.”
En Koene dook zien madde in en huil der n twijkansweckvlèzze uut, vol mit zien woater. Hai haar der veur de wizzegheid mor n klemme opzet, veur t graimen.
Hai zette mie de vlèzze veur de neuze.
“Heb ie der gain kraande om had?” vruig ik. “Joa,” zee e, “dij heb ik in de madde.”
“Schoef dij den mor even onder de vlèzze,” zee ik, “aans krieg “k aalmoal kringen op t buro.”
Koene dee t.
Ik onderzöcht t woater, mor der zat gain suker in.
“Der zit gain suker in Koene. Mor wat hestoe ja n woater mitnomen, is dat van n dag of wat?”
“Nee, dat is van vannacht en van vanmörgen. Joa, ik zee joe t al, ik bin n goie innemer, van eten én van drinken. En wat ter ingaait mout ter ook weer uut, nait woar? Zo, dus gain sukerzaikte?
Nou, den zel k wel n lintwurm hebben.”
En weer greep Koene in de madde en weer huil e der n twijkansweckvlèzze uut.
Dizze zat haalf vol ontlasten.
“Den mòje mien ontlasten mor even bekieken.
Nou, dat was nait zo stoer, dat kon ik wel deur t glas hìn zain. Der zaten n haile bult lutje stokkies van n lintwurm op zien ontlasten. “Hurre kerel Koene, doe hest verdold n lintwurm.”
“Nou, den wait ie dus wat mie scheelt. Mor wat dou we der aan? k Heb wel ais heurd dat t n hail gedou en gehaaister is om doar weer òf te komen. Mien schoonvoader het vrouger ook n lintwurm had en dij mos der n haile dag mit noar Stad tou. Doar hebben ze hom van boven tot ondern hailemoal deurspuild.
t Het gain gekhaid west, heb k wel begrepen.”
“Och nee, kerel,” zee ik, “tegenswoordeg heb wie doar n stok of wat tabletjes veur en den bist dien lintwurm mor zo kwiet. Dat is nait zo’n meroakel meer.”
Ik gaf Koene de tabletten mit en vertelde hom hou e ze innemen mos.
“En den most dien ontlasten goud bekieken, want t gaait om de kop van t daaier. As dij der nait bie is gruit zo’n lintwurm vot weer aan.”
“Het zo’n daaier n dikke kop?” vruig Koene. “Nee, zo’n kop is mor n klaain beetje groter as de knobbe van n spèlle.”
“Ha, ha,” laagde Koene, “dus nait zo’n dikke kop as dij van Lude Haaikens.”
“Zo’n dikke kop kreegstoe der ook ja nait uut, mien jong,” plaasde ik nog even veurdat Koene Blaauw mie goidag zee.
n Week of wat loater was Koene der weer.
“Nou bin k mien lintwurm kwiet,” zee e, “ k heb mie zowat dood zöcht noar dij kop, da’s verdold ook mor n lutje ding, mor nou heb k wat aans.
Nou zit ik onder de stainpoesten, n stok of vieve op baaide aarms. En dat komt wizze van joen pillen.”
“Bist maal man, dat komt doar nait van, dat is gewoon touval dat dat nóu net gebeurt.”
“k Leuf der niks van,” zee Koene, “dou mie mor wat swaarde trekzaalve mit, den zel k mie der wel mit redden.
t Komt vast van joen pillen, verdubbeltje-mie, as men de loezen dood het bieten joe de neten.”
Beleef je de toal, cultuur én t landschop van de Veenkelonies!